Embryologie: Beelden van de mens

In de 20 jaar dat ik op Warmonderhof (de opleiding voor biologisch-dynamische land- en tuinbouw) les heb gegeven was embryologie een van de vakken. Op deze pagina's heb ik opgeschreven wat de inhoud van de lessen was: de ontwikkeling van de embryonale mens. Aan het begin ga ik in op de principes van de ontwikkeling van de plant en het (eenvoudige) dier.

De basis voor de lessen werd gelegd door een aantal boeken van Blechschmidt en Wilmar. En ik was in de gelukkige omstandigheid dat ik al in een van de eerste jaren een embryologiecursus bij de embryoloog Jaap van der Wal kon volgen. Zijn cursus en later zijn website zijn een onmisbare bron van informatie voor me geweest.

Men kan zich afvragen waarom een vak als embryologie op het rooster van een landbouwopleiding staat. In de eerste plaats gaat het om de ontwikkeling van het embryo zelf, waaruit zichtbaar wordt dat de mens vanaf het begin mens is, alleen in een andere verschijningsvorm dan we na de geboorte tegenkomen. Dit kan - hoopp ik - eerbied voor het ongeboren leven teweegbrengen, een tweede reden het vak te geven. Een derde is dat er veel processen tegelijk plaatsvinden en dat het een oefening is die tegelijk in het bewustzijn te hebben. Daarbij komt dat de ontwikkeling een ruimtelijk proces is dat driedimensionaal moet worden voorgesteld, waardoor het een moeilijk vak is, dat de ontwikkeling van het denken bevordert; een vierde reden.

De embryonale ontwikkeling van de mens wordt beschreven en is in een tamelijk groot aantal tekeningen weergegeven, zodat er een beeld van die ontwikkeling kan ontstaan. Mijn uitgangspunt is het antroposofisch mensbeeld, dat ik in de embryologie meen terug te kunnen vinden.

Hierbij ga ik niet ontleedkundig en analytisch te werk, maar probeer de innerlijke beweging, die door de vorm heen spreekt, de samenhang en het grotere verband waar te nemen en te omschrijven. Het gaat meer om het verstaan van de taal van de vormen van levende organismen dan om het wetenschappelijk verklaren van die vormen. Dit alles om bewustzijn te wekken voor, zoals Goethe dit noemde, de “bovenzintuiglijke” kwaliteit van het Leven en van de mens.

Deze pagina's en het boek zijn geschreven voor de geïnteresseerde leek, daarom heb ik op verschillende plaatsen vereenvoudigingen aangebracht. Wil men diepgaander in de stof duiken dan zijn er handboeken en een informatieve website (www.embryology.ch) met tekeningen en foto’s. Wil men meer achtergronden dan is er de website van Jaap van der Wal (www.embryo.nl) en verschillende publicaties; zie daarvoor onder Bronnen. De tekeningen volgen, tenzij aangegeven, Moore's Before we are born.

In de tekeningen worden – daar waar toepasselijk – vier kleuren gebruikt: blauw voor het ectoderm, rood voor het mesoderm, groen voor het entoderm en geel voor de allantois.

Het boek is als download beschikbaar op de boeken-pagina.